Een Brabander op Rottumeroog
25 - 31 Maart - 2001

Bij rondvragen is mij gebleken, dat het vrij uniek is, dat een Brabander er blijk van geeft naar Rottumeroog te willen. En waarom wilde deze Brabander dit zo graag.

Iedereen voelt zich betrokken bij een stuk grond, en dat kan kleiner- of groter zijn. Iemand voelt zich gebonden aan een plaats, laten we zeggen Maastrichtenaar. Of iemand voelt zich geborgen in zijn regio, een voorbeeld is de Betuwe of de Peel. Weer een ander voelt als Zeeuw een sterke binding met zijn provincie. Een landskultuur is Brit of Spanjaard, en qua werelddeel bijvoorbeeld Amerikaan. Als je het maar prettig vindt, in de grote wijde wereld een geestelijk plekje voor jezelf te vinden, waar je een zekere identiteit aan ontleend. Met de Europese éénwording overigens weer een zeer actueel thema. Het stuk grond waar ik mijzelf aan gebonden voel, is de Benelux. Ik zie mijzelf in de eerste plaats als Beneluxer. Het gebied waaraan ik het overgrote deel van mijn vrije tijd besteed, is de Nederlanden. De Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden als geheel. Daar lees ik veel over, en reis er zoveel als haalbaar is in rond. En daar maak ik voor mijzelf dan weer foto reportages, en reisdagboek verslagen van.

Nu kan ik in vrijwel de gehele Benelux in alle vrijheid rondreizen, (-afgezien van militaire gebieden), zoals mij dat goeddunkt, op ieder tijdstip dat mij uitkomt. Er zijn maar een paar plaatsen, waar dat niet gaat En dat zijn onder andere twee kleine Groninger eilandjes in de Waddenzee. Rottumeroog en Rottumerplaat, (-op de laatste kom ik nog terug ... ), welke meer nog met allerlei politieke en wettelijke regels zijn omgeven, dan fysiek met een stuk Waddenzee. En juist omdat het twee "onbereikbare" eilanden zijn intrigeren ze mij al jaren. Hoe is de geschiedenis van dit gebied, waarom zijn ze verboden terrein, wie mogen er eventueel wel komen, boe wordt maatschappelijk de toekomst van deze kleine stukjes Nederlanden gezien, zijn ze al- dan niet bewoond, wie hebben er op het bestuurlijke vlak vanuit het Rijk de opdracht zich met de materie bezig te houden, enzovoort enzovoort In eerste instantie veel vragen, en weinig antwoorden.

Hoe kom je als nieuwsgierige doorsnee burger aan antwoorden. Naslagwerken inzien op de bibliotheek. In boekhandels tussen oude geografische uitgaven snuffelen. Internet napluizen. Maatschappelijke instanties af gaan bellen. Totdat je op een bepaald moment genoeg theoretische kennis verzameld hebt, en je over wilt gaan tot de volgende stap : Het Rondreizen In Het Beoogde Gebied. En dat is de uitdaging ; hoe kom ik op "Oog" en op "Plaat" terecht. Hoe kan ik deze eilandjes met eigen ogen gaan bekijken, waar ik mijzelf redelijk intens mee bezig heb gehouden. Dan blijkt er eigenlijk maar één manier te zijn: mij op te geven als mogelijk Vrijwilliger.

En zo kwam het, dat op een regenachtige zondagmorgen deze Brabander de trein nam naar het hoge Noorden. En zich in de trein vertwijfeld afvroeg, waaraan hij begonnen was. Een "verstandig" mens gaat lekker uitrusten op een ver strand, en laat zich verwennen in dure hotels, en neemt alleen een zwembroeken zonnebrandolie mee. Ik had een werkpak in mijn bagage, en voelde mij een negentiende-eeuwse landarbeider, en nog onbetaald ook. "Het is beslist geen vakantie! " stond er in de documentatie van de Stichting. Er zal hard gewerkt moeten worden. Een aardig vooruitzicht voor een kantoormens die telefoon-oren heeft.

Zonder compleetheid en volledigheid na te willen streven, volgen hieronder globaal uitwerkingen van de aantekeningen, die ik tijdens mijn reis naar- en verblijf op Rottumeroog, heb gemaakt.

Zondag
Dreigende treinstakingen, een naar schoonmaakmiddel riekend treinstel, en een stel pubers die met opgevoerde scooters over stationperrons jagen. Welkom in het openbaar vervoer. Maar mij even later met een zucht, een krant en een bekertje koffie in de treincoupé geïnstalleerd. - Een hotelkamer met uitzicht op rode bakstenen muren op drie meter afstand, maar een geriefelijke slaapkamer, en zelfs een ligbad ter beschikking. Aangezien het de laatste mogelijkheid is om van de gecivili-seerde maatschappij te genieten voor de komende midweek, uitgebreid een uur gebadderd. - Later komen twee medevrijwilligers op de deur kloppen: kennismaking en een prettige voortzetting van de avond in een Gronings restaurant, gevolgd door een paar gezellige kroegjes. Veelbelovend begin. - Laat op de avond een documentaire op de televisie, over de buitendijkse kwelders in de Waddenzee, met in de hoofdrol de Tureluur. Over toeval gesproken

Maandag
Doordat er drie vrijwilligers zonder vervoer in Groningen staan, is een Bestuurslid van de Stichting zo vriendelijk ons bij het hotel op te halen, en ons in de Eemshaven bij de steiger af te zetten. Waarvoor onze dank. Daar ligt het schip van Rijkswaterstaat al te wachten om ons naar Oog te brengen. Op de kade zijn ook de twee mensen van de aannemer al aanwezig, kompleet met de ploegleider van Rijkswaterstaat. - De ontvangst aan boord is hartelijk, en de schipper is na een paar vragen van mijn kant zeer mede-deelzaam over de werking van allerlei soorten apparatuur, die zich in de stuurhut bevinden. Als landrot eerst nog enige beduchtheid voor zeeziekte, maar het blijkt haast een plezierreisje te worden. Met een mooi uitzicht over de golven van de Waddenzee, en een voorspoedige vaart naar Het Eiland. Als het op de einder zichtbaar wordt, met als eerste teken de kaap, staan de vier vrijwilligers van deze week aan de railing op de uitkijk. Eindelijk! Altijd weer prettig als na een reeks voorbereidingen een reisdoel in zicht komt. - Een respectabele reisorganisatie zou het niet durven dromen, maar het transportmiddel op het eiland kan mij wel bekoren: een shovel. Met reistassen en koffers in de zandbak voor op het apparaat, de laatste paar honderd meter van het schip over het strand naar de portacabins gereden. Dit zal dus ons "thuis" zijn voor de komende vijf dagen. En een thuis is maar net de sfeer die je er zelf van weet te maken. - Eerst eten zeggen ze in Brabant, en blijkbaar ook op Oog. Na een voedzame maaltijd, omkleden om aan de eerste werkzaamheden te gaan beginnen. Het planten van takken aan de zuidkant van het eiland, dit om zand vast te houden. Dit voor het behoud van het eiland. Tussen de diverse overheden schijnen hier nogal wat discussies over te zijn, maar zelf vind ik het buitengewoon nuttig. Als geografisch liefhebber, zie ik het eiland graag nog wat jaartjes langer voortbestaan. De vele vogels zijn dit zeker met mij eens. - Voor de goede orde enige informatie voor de financiële steunleden van de stichting: we worden zeker niet in de watten gelegd. De kleine boodschap dient te geschieden in een aflopend regengootje in een tochtig hokje, en de grote boodschap in een ton met een deksel er op. Toegestaan douchen één keer in de week. En privacy bestaat uit vier vrijwilligers in een kleine slaapkamer. Maar behelpen op het vlak van komfort, vergroot de gezelligheid, aangezien de leefomstandigheden voor een leder gelijk zijn. - In de avond, na maaltijd, met het groepje vrijwilligers een rondwandeling gemaakt langs de Westkant van het eiland. Een eerste verkenning, en genoten van het uitzicht over het gehele eiland vanaf de duintop. - Vroeg naar bed, want de laatste dagen voor de reis slecht geslapen; overigens een positieve spanning.

Dinsdag
Op het strand op de Oostpunt van het eiland, (de Gobi woestijn, naar de GOBI-matten elders op Oog), begonnen met afval ruimen. Als je ziet wat je allemaal in je mand verzameld aan troep, vraag je je af wat er allemaal in zee rond moet drijven, en op de zeebodem ligt. Stukken visnet, roestige limonadeblikjes, lege pet-flessen, een paar kapotte strandballen, onduidelijke lappen plastic, lege chips- en snoepzakjes, teveel om op te noemen. Een mand heb je bij een normaal wandeltempo in een abnormaal buktempo, in zowat ongeveer een kwartier vol. Leeg gaan gooien in de aanhanger achter de 4-WD, en weer verdergaan. In een linie op een af-stand van 25-m uit elkaar lopen, en zo van de Oostpunt richting de Kaap wandelen. Met z'n vieren nemen we zo een reep van 75-ni breed mee. Over die 25-m een beetje heen en weer lopend, waar er afval ligt. Zelf heb ik er op gehoopt, een paar flessen te vinden met briefjes er in, flessenpost; maar helaas. - Even stil gestaan om te beseffen wat ik nu precies hoor: de branding, het gekrijs van de meeuwen, en de altijd blazende wind. Verder niets. Feitelijk alleen maar natuurgeluiden. Kom daar nog maar eens om in de rest van het grootsteedse Nederland. "Normaal" moet je daarvoor naar afgelegen gebieden elders in de wereld. - In de avond een gezellige onderlinge sfeer in het dagverblijf. Sterke verhalen van de vaste medewerkers op de eilanden, over golven van vijf meter, en maar nét op tijd binnen lopen in Lauwersoog voor de storm uit, voor het doen van boodschappen. Zij mogen dit elke week doen, en krijgen er nog voor betaald ook. Alhoewel: als het slecht weer is op vrijdag, en je kunt hierdoor pas op zaterdagmorgen naar huis, zal het minder zijn.

Woensdag
Het enige waarin men streng blijkt te zijn: 's avonds de man, 's morgens de man. Op tijd op, om 06.00 de wekker, om 06.30-u ontbijten, en om 07.00-u aan het werk. Ergens logisch: je bent er niet voor niets, er wordt wel van je verwacht dat je de werkzaamheden waartoe je je verplicht hebt, uitvoert. En er is regelmatig tijd voor een kop koffie, een rookpauze, of een praatje. We hebben het niet slecht! En de werkomgeving is zeer stimulerend. Je leert leven met de elementen: elke ochtend graag weer naar buiten willen. Hoe is het weer, zijn er veel vogels in de lucht, hoe staat de branding, en welke werkzaamheden staan er op het programma. - Mijn eerste zeehond in het wild ! Een nieuwsgierig zwart kopje op zo'n vijftig meter uit de kust, terwijl we aan het werk zijn. Ze blijken toch niet zo schuw, want het beestje blijft op keurige afstand met grote interesse de werkzaamheden volgen, alvorens rustig weg te zwemmen richting zee. Daar doe je het voor

Buiten is het tijdelijk slecht weer, een striemende wind met eindeloos stuifzand. Als je te lang tegen de wind in kijkt, wordt je gezicht gezandstraald. Een natuurgedwongen extra koffiepauze. En tijd om een uurtje een uiltje te knappen, want de avonden zijn lang en de nachten kort, dus even inhaalslaap genieten. De mensen van Rijkswaterstaat -en de aannemer houden een extra werkvergadering: wat moet er nog gedaan worden. - Het weer veranderd voortdurend. Zo is het koud en grijs, en even later breekt de zon weer door en lijkt het bijna een mooie lentedag te worden. De luchten aan de horizon waar het Waddengebied zo beroemd om is, variëren van vele tinten grijs tot opaal kleurig. De zee varieert mee van zwartgrijs tot groenige tinten. - Het zijn de kleine dingen die het 'm doen. Ik deel dropjes, en een collega kauwgom. De sfeer blijft goed. Groningse en Randstadse en Brabantse humor blijken elkaar uitstekend te verdragen, en te accepteren. - Hoe de vele foto's die ik maak uit zullen pakken weet ik niet, dat blijft een gok. Feit is dat ze de werkelijk-heid van de horizonbrede uitzichten op het eiland zelf geen recht kunnen en zullen doen. - De avond is koud, en het wind- en waterdichte gevoerde regenpak dat ik aan heb, bewijst goede diensten. Evenals het lange Polar ondergoed dat ik aan heb. Beter te dik gekleed, dan te dun, in het winderige Wadden-gebied. Zo aangekleed is het goed te doen, om bij een temperatuur van ongeveer 10 graden Celsius, in een duinpan te gaan liggen, en uit te zien over de tuin van Toxopeus. Hoe gezellig de sfeer in de groep ook is, toch zoekt een ieder af en toe zijn momenten van afzondering en rust. Even de indrukken op je in laten werken. In mijn geval een uur uitkijken over het Noordzee strand, en nadenken over de diverse voogdhuizen die op dit eiland hebben gestaan, en de mensen die er jarenlang in afzondering van de maatschappij geleefd hebben. Een week op een verlaten eiland is heerlijk, maar wat voor mens ga je worden, als je jarenlang alleen tegen de meeuwen kunt praten ? - De invloeden van de vaste wal dringen even tot het eiland door: poolen voor de uitslag van het voetbal: Nederland tegen een ander land. Geen idee meer welk, normaal houd ik het niet bij. Maar met een groep is het leuk om de wedstrijd te volgen. In het begin twee doelpunten voor, en op het eind twee tegen. Een gulden als inzet verloren. Onbelangrijk. Degene die wint, zet het toch om in een rondje voor de anderen; wel met mate.

Donderdag
Een persoonlijke noot. De anderen wijzen mij er op, dat ik continue loop te fluiten. Dat doe ik meestal als ik in een goed humeur ben, maar zelf ben ik me er niet van bewust. De week blijkt ook onbewust goed op mijn persoon in te werken. De dagelijkse arbeid die ik ben gaan beschouwen als een prettige vorm van fitness, en elke dag buiten in de natuur bezig zijn, maken dat ik mij realiseer: wie krijgt de kans dit te mogen doen ! - De plaatselijke omstandigheden blijken razendsnel te veranderen. Waar de ene dag nog goed gereden kon worden met een 4-WD getrokken aanhangwagen vol opgehaalde aangespoelde troep, blijkt de volgende dag na regen en vloed de auto in het zand vast te rijden. Met zijn vijven uitgraven en aanduwen is de enige op-lossing. Valt dan nog mee: eerder deze week moest de shovel er om dezelfde reden aan te pas komen om met een kabel de 4-WD vlot te trekken. Kun je niets aan doen: wat vast zand was, en losse modder blijkt te zijn geworden. Wel een teken dat de machines op het eiland gewoon nodig zijn: anders kun je de auto achterlaten. - De laatste avond op het eiland. De week is omgevlogen. ]n de late schemering een prachtige ondergaande zon. De laatste kans om deze te fotograferen vanaf Oog, met Plaat op de achtergrond. Er zijn er meer op dit idee gekomen, want langzamerhand wordt het "druk" op het westerstrand: vier vrijwilligers en twee mensen van de aannemer wandelen los van elkaar hier naar toe.

Vrijdag
Op tijd klaar staan om te vertrekken, en je eigen spullen alvast inpakken. Vandaag komt er hoog bezoek naar het eiland: de Stuurgroep Rottumeroog. Een samenwerkingsverband tussen de diverse organisaties die zich met de gang van zaken op en rond het eiland bezighouden. Deze komen een kijkje nemen in de praktijk, even de zeelucht opsnuiven op dat stukje grond waar ze jarenlang over praten. De één wil dit, de ander wenst dat met het eiland. Maar ik heb het nu tenminste (nog?) met eigen ogen gezien, hoe de uitkomst van al deze praatsessies ook uit zal vallen. Maar de mogelijke- en waarschijnlijke uitkomst stemt mij wat weemoedig. - Allerlei "eilandgewoontes" zijn er gaande de week ingeslopen. Zo ook een vaste tafelverdeling, wie zit waar. Een laatste snelle warme hap, met een "smakelijk eten" van rondwandelende bestuurders. En dan is de week Rottumeroog ter plaatse echt ten einde: met de shovel en 4-WD naar de boot gebracht. Met de gehele groep vrijwilligers op het voordek van de boot van Rijkswaterstaat gestaan, totdat Rottumeroog in de mist Is verdwenen. Dat je jezelf in een week tijd zo kunt hechten aan een stukje grond, waar je nooit was geweest. - Op de tweede boot is er druk overleg tussen de diverse organisaties. Nuttig, om alle partijen bij elkaar te hebben. Zo kom je snel tot zaken, in plaats van alles per telefoon en fax en e-mail te moeten regelen. ~ Terug aan de wal staat ons Bestuurslid van de Stichting weer klaar, om ons naar Groningen te brengen. Het gesprek gaat uiteraard over de toekomst van Oog en Plaat Waarover anders, zou je haast zeggen. Tijdens de rit met de andere vrijwilligers afgesproken, foto's uit te wisselen, en wellicht tot weerziens op ...

Zaterdag
Vanwege het feit, dat ik eens een nacht goed bij wil slapen, en Brabant sowieso ver weg is als je op vrijdagavond met het openbaar vervoer naar huis zou willen, een laatste nacht doorgebracht in Hotel Weeva. Waar de week ook begon. De avond welbesteed aan een stevige eerste douchebeurt na een week op het eiland, geen overbodige luxe, en des morgens een uitgebreid ontbijt. Het hotel is een aanrader voor volgende vrijwilligers. - De ochtend doorgebracht In het Hoogeland Museum in Warffum. Aangezien daar één van de huisjes is In-gericht met artikelen die te maken hebben met het verleden van Oog. Een beetje summier naar mijn smaak, het meeste wist ik al wel, maar toch leuk dat er een museum is dat een afdelinkje wil besteden aan een plekje in Nederland waar de doorsnee burger nog steeds niet mag komen, en soms het bestaan niet eens van weet. - In de middag nog het boekje "De Vogelwachter, kunstenaar op Rottum" gekocht in een Groninger boek-handel. Een mooie herinnering aan een fijne en leerzame week op een prachtig eiland. Het begint een beetje langdradig te klinken, maar het Is echt zo. De tweede herinnering blijken de foto's: ze zijn heel goed gelukt.

Andreas A.P.J. van der Hoeven
Andreas.van.der.Hoeven@hetnet.nl

De Kaap - najaar 2001