Rottum, de parel van de Waddenzee

Door Ella Huijzen

Hoe mooi de waddeneilanden ook zijn, we kunnen ze niet allemaal bezoeken. Rottum, dat eigenlijk bestaat uit twee eilanden, Rottumeroog en Rottumerplaat, is een beschermd natuurgebied. Je kunt er bijna niet komen. Vogels en zeehonden leiden er een heerlijk ongestoord leventje.

Op een zeekaart van 1354 komt Rotmaroghe, zoals Rottumeroog toen heette, voor als een eiland met behoorlijke afmetingen. Er stonden toen twee kloosters. In 1570 ging met de Allerheiligenvloed een groot deel van het eiland verloren. Rond 1600 had Rottumeroog nog een lengte van zo'n tien kilometer, nu nog maar anderhalve kilometer. Groninger boeren lieten er hun vee grazen en er stonden een paar pakhuizen en een schooltje. In 1738 werd Jan Wijbrands benoemd als eerste strandvoogd.

In 1965 stopte de laatste strandvoogd, Jan Toxopeus, de vader van natuurbeschermer Hendrik, zijn werkzaamheden op Rottumeroog. Rijkswaterstaat zette het onderhoud van het eiland samen met een aannemersbedrijf voort. Zij gingen door met het plaatsen van rijshoutschermen en het planten van helrngras. Ook werden er aan de Noordzeekant puindammen geplaatst om de stroming om het eiland op afstand te houden en om aanzanding te krijgen.

De kale Rottumerplaat kreeg na de watersnoodramp van februari 1953 een stuifdijk. Het is inmiddels een volwassen eiland van zeven kilometer lang, met een stevige duinenrij. De Waddenzee is het grootste aaneengesloten natuurgebied van Nederland. Het is daardoor van groot internationaal belang. Met de komst van de Nota over de Waddenzee in 1980 kreeg het behoud van Rottum als natuurgebied de hoogste prioriteit. Tegenwoordig is het beheer gericht op het zo ongestoord mogelijk laten verlopen van de natuurlijke processen.

Zowel op Rottumerplaat als op Rottumeroog staat voor de mannen van Rijkswaterstaat een behuizing die van alle gemakken is voorzien. Er is een ruime keuken en er zijn toiletten, douches, een huis- en eetkamer en slaapkamers. Het aggregaat zorgt voor de stroomvoorziening. 's Avonds kan er 'gewoon' televisie worden gekeken. Het contact met de wal wordt onderhouden via de marifoon en een autotelefoon.

De werkzaamheden van de beheerders bestaan voornamelijk uit het plaatsen van rijshoutschermen aan de voet van de duinen. Hiermee wordt zand gevangen, waarmee de bestaande duinen worden verstevigd en eventueel nieuwe duinen kunnen worden gevormd. Als die hoog genoeg zijn wordt er helmgras op geplant. De sterke wortels van dit gras houden het zand vast. Zo wordt een zandbuffer gecreëerd die bij de volgende storm kan dienen als extra zandbron.

In het voorjaar plaatst Rijkswaterstaat bij laag water staken in de vaargeul, zodat schippers bij vloed de juiste vaarroute kunnen blijven volgen. Rijkswaterstaat houdt ook de stranden van beide eilanden schoon. Dat is nodig, want er spoelt heel wat troep aan. Er wordt blijkbaar heel wat overboord gegooid vanaf langsvarende schepen. Flessen, oliedrums, plastic, blokken teer, kratten en chemicaliën worden zorgvuldig verzameld en afgevoerd naar de vaste wal.

In de lente van 1991 waren Rottumeroog en Rottumerplaat regelmatig voorpaginanieuws. Hendrik en Janny Toxopeus wilden door een vreedzame bezetting van de waddeneilanden voorkomen dat het onderhoud aan dit stukje natuur zou worden gestaakt, zoals in de bedoeling van de overheid lag. Deze actie bleef niet zonder resultaat. In 1991 besloot de minister om het onderhoud op Rottumerplaat te stoppen, maar dat op Rottumeroog door te laten gaan. Als voorwaarde werd gesteld dat dit onderhoud zou bijdragen aan de verlenging van de (verwachte) levensduur van Rottumeroog.

Vrienden van Rottum
Het geld dat werd bespaard op het onderhoud aan Rottumerplaat ging richting Rottumeroog. Maar dat was niet genoeg. De rest van het geld werd bijeengebracht door de Stichting Vrienden van Rottum, opgericht door Hendrik en Janny Toxopeus. Zeshonderd donateurs en een sponsor zorgen voor extra rijshout, en voor de verzorging van de vrijwilligers die sinds vorig jaar regelmatig op het eiland aan het werk zijn. Zo kan er op Rottumeroog tweemaal zo werk worden verricht, terwijl het budget van de overheid hetzelfde is gebleven.

Rust
Rottum is een heel belangrijk rustgebied voor vogels. In grote aantallen kiezen ze de twee onbewoonde eilanden uit als broedgebied. Op de zandbanken rond de eilanden leeft belangrijk deel van de Nederlandse zeehondenpopulatie gedijen. Ze gedijen hier uitstekend, omdat ze niet gestoord worden door menselijke activiteiten. Een uitzondering vormen sommige opvarenden van plezierjachtjes (die hier overigens helemaal niet mogen komen). Hun enthousiasme en nieuwsgierigheid maakt dat ze de rustende dieren van te dichtbij willen bekijken. De zeehonden vluchten dan het water in, waar ze zich veiliger voelen. Dat lijkt misschien niet zo'n ramp, maar als het te vaak gebeurt kan het wel degelijk de gezondheid van de dieren ondermijnen. Ze krijgen dan onvoldoende de kans uit te rusten. Van een langsvarende vissersboot trekken de dieren zich daarentegen weinig aan. Zeehonden kennen de vissersschepen, ze weten dat ze daar niets van te vrezen hebben.