Waddenclub: vrij spel voor natuur bij Rottumeroog
Door: F.G. de Ruiter
Er is veel bewondering voor Hendrik Toxopeus, die onlangs samen met zijn vrouw het onbewoonde Waddeneiland Rottumeroog twee weken lang bezet hield. Hij speelde het toch maar klaar om die 300 hectare zand, duin en kwelder in de publicitaire schijnwerpers te zetten en half Nederland wakker te schudden nu Rijkswaterstaat dit stukje territorium aan de zee wil prijsgeven. Maar als het om feitelijke steun voor zijn reddingsactie gaat, heeft de 46-jarige Groninger, zoon van de laatste strandvoogd op Rottum, geen reden tot juichen - althans niet in de 'schutstal' te Warffum.
De oude schuur, waar vroeger de veldwachter uitgebroken vee bijeendreef, maakt deel uit van een openluchtmuseum in het noord-Groningse dorp. De Landelijke vereniging tot Behoud van de Waddenzee heeft deze locatie gekozen voor een ronde-tafelconferentie naar aanleiding van Toxopeus' stunt. Belanghebbenden en belangstellenden, onder wie de bezetter zelf, kunnen er hun visie op de toekomst van Rottumeroog en die van het nabijgelegen Rottumerplaat ontvouwen.
Dan blijkt dat de organiserende instelling het plan van Waterstaat om het onderhoud van Rottumeroog te beeindigen, van harte ondersteunt. Of omgekeerd: de Waddenclub ziet in dat voornemen een bevestiging van haar verlangen de natuurlijke krachten in de oostelijke Waddenzee vrij spel te geven. Wie de uitspraken van de vereniging volgt, had het al kunnen weten. Toen vorig jaar de Kustverdedigingsnota uitkwam, gaf ze commentaar met deze woorden: "Juist bij Rottumeroog en Rottumerplaat doen zich mogelijkheden voor om de dynamiek van het kustgebied volledig te benutten. Daarvoor is het noodzakelijk dat hier de stabiliserende kunstverdedigingsmaatregelen worden gestaakt." Anders gezegd: Rijkswaterstaat mag Rottumeroog rustig loslaten.
Drs. A. Woudstra, woordvoerster van de vereniging, voegt er in de Warffumse schutstal aan toe dat het waddengebied geen 'eindstadium'
kent, maar zich juist kenmerkt door ontwikkeling. "Met een zekere mate van waarschijnlijkheid zullen we hier eilanden met duinen en kwelders houden, maar we weten niet precies waar en hoe groot en zelfs niet precies wanneer."
Ze vraagt om vertrouwen in de natuurlijke processen: "Hier ligt een unieke kans om te kijken hoe de natuur haar gang gaat zonder dat de mens er met zijn vingers aanzit." Daarbij verklaart ze de consternatie van de laatste weken om Rottumeroog uit een soort algemene angst om ook "dit stukje natuur, dat maar een enkeling uit eigen ervaring kent" kwijt te raken. En daar kan ze weer goed inkomen: "Want het water van de Waddenzee en alles wat erin, erop en eronder leeft, wordt nog steeds volop vergiftigd: met chemische stoffen, met zware metalen, mest en olie. Het vloedmerk van Rottumeroog ligt telkens weer vol plastic en ander zwerfvuil."
Ook de vissers, in het bijzonder de kokkel- en mosselvissers, moeten het ontgelden. "Enerzijds blijken zij geen enkel ontzag te hebben voor beschermingsmaatregelen en verstoren zij veelvuldig vogels en zeehonden op Rottumeroog, anderzijds vissen zij het wad volledig leeg, zodat scholeksters en eidereenden in de problemen komen." Een andere pijl uit haar volgeladen koker gaat richting (militaire) luchtvaart als ernstig verstorende factor: "De haren rijzen je ten berge als je leest wat hier allemaal overvliegt aan helikopters, F-16's en sportvliegtuigjes."
Toen Toxopeus begin deze maand het eiland bezette, gebeurde dat als reactie op het rapport 'Een meer natuurlijke ontwikkeling van Rottumeroog en Rottumerplaat, aanvaardbaar of niet?', een co-produktie van Rijkswaterstaat en de directie natuur-, milieu- en faunabeheer van het ministerie van landbouw. Vertegenwoordigers van beide instellingen geven in Warffum uitleg. Jaarlijks 'wandelt' Rottumeroog zo'n dertig meter oostwaarts en in dat tempo zal het naar schatting nog 35 jaar duren voordat het eilandje in de Eemsmonding wegzinkt. Sinds 1930 is Rottumeroog gaandeweg kleiner geworden, maar Rottumerplaat werd allengs groter, waardoor het saldo aan land ongeveer gelijk bleef: circa 1.200 hectare.
J. van den Bergs van waterstaat: "Zo zie je dat de zee niet alleen een afbrekende, maar ook een opbouwende werking heeft. Wat er bij 'oog' afbrokkelt, groeit er bij 'plaat' in feite weer aan. Ook als we het huidige onderhoud zouden voortzetten, zou Rottumeroog in de Eemsmond verdwijnen, alleen wat later. Het eilandje is slechts te redden door het in beton te leggen of door de noordwestkant permanent met zand op te hogen. En daarom zeggen wij: laat de natuur haar gang gaan, temeer omdat de veiligheid van de mensen geen gevaar loopt en er evenmin waterstaatkundige belangen op het spel staan."
Toxopeus blijft het allemaal betreuren, ook dat de Waddenvereniging hem niet kan volgen, maar hij voelt zich voorlopig nog geen verliezer.
Het was tenslotte zijn actie die de discussie losmaakte en tot deze conferentie leidde. Geheel alleen staat hij ook niet. De Waddenadviesraad pleit in Warffum andermaal voor beperkt onderhoud van Rottumeroog als een "passende vorm van stervensbegeleiding", terwijl de boeren van de Groningse kuststrook hem op emotionele gronden steunen: "De duintoppen die we vanaf de dijk zien, geven ons een veilig gevoel."
Bovendien krijgt Toxopeus nog bezoek van minister Maij-Weggen, die uiteindelijk moet beslissen.
Bron:
NRC Handelsblad
30 april 1991