Rottumeroog: ongewisse toekomst van een onbewoond eiland
Half maart
werd het kleine Groningse Waddeneiland Rottumeroog plotseling groot nieuws: een
duinenrij van ongeveer 100 meter breed was door storm weggeslagen. De Stichting
Vrienden van Rottumeroog en Rottumerplaat (SVRR) waarschuwde voor het versnelde
verval en het mogelijke einde van Rottumeroog, waarbij door enkele journalisten
werd gesuggereerd dat het eiland bij hoogwater in twee delen gesplitst zou
worden. Beheerder Staatsbosbeheer spoedde zich de situatie te nuanceren, waarna
de mediastorm al snel ging liggen. Bijna drie maanden later rijst de vraag hoe
ernstig de situatie in maart werkelijk was. En hoe erg zou het verdwijnen van
Rottumeroog eigenlijk zijn?
Marine
ecoloog van de Waddenvereniging Wouter van der Heij ontkent dat er deze winter
sprake was van het doormidden breken van het eiland. “Tijdens ons jaarlijkse
bezoek aan het eiland bleek er sprake van een zogenoemde wash-over.
Hierbij breekt het water door de eerste duinenrij en transporteert het zand naar
de achterliggende kwelder. Het eiland raakt het zand dus niet kwijt, maar het
wordt verder op het eiland neergelegd.” Bert Corté, namens Staatsbosbeheer de
boswachter op Rottumeroog, beaamt dat er deze winter sprake was van een
wash-over. “Het lijkt of het eiland doormidden is, maar de vegetatie zit er nog
gewoon onder en die komt wanneer het tijdens het voorjaar en de zomer warmer
wordt weer tot leven en naar boven. Vervolgens kunnen er weer natuurlijke duinen
ontstaan.”
Hoewel
de situatie dus uiteindelijk minder erg lijkt dan in eerste instantie werd
gevreesd blijft die volgens de SVRR zorgwekkend. Het eiland groeit momenteel aan
de zuidzijde weliswaar aan, maar met name aan de Noordzeekant van het eiland
blijft de situatie slecht. “En omdat daar weinig zand stuift is het ook geen
optie om bijvoorbeeld rijshoutschermen te plaatsen”, meldt voorzitter Dick
Spijker. Volgens Corté heeft zo’n methode met stuifschermen, waarachter zand
blijft hangen en waardoor duinen kunnen ontstaan, inderdaad alleen succes
wanneer er veel open strandvlakte aanwezig is, een breed strand waar zand flink
kan stuiven. Maar deze ruimte is niet voorhanden.
In het
verleden zijn er meer voorstellen gedaan het eiland te beschermen die
uiteindelijk onhaalbaar bleken te zijn. Spijker: “Wij hebben weleens voorgesteld
om het zand dat beschikbaar komt bij de verdieping van de Eems te gebruiken om
voor de kust van de eilanden een bank aan te leggen. Maar omdat het zand betreft
met een andere korrelgrootte is dat niet mogelijk.” Ook de aanleg van een
zandmotor blijkt niet haalbaar, ditmaal om financiële redenen. Corté weet niet
exact wat de aanleg van zo’n zandmotor kost, maar wel dat het om enorme bedragen
gaat. En daar is simpelweg geen budget voor.
De staat van
het eiland blijft dus precair. De voorzitter van de SVRR: “Wat ons het meeste
zorgen baart is de algehele afvlakking van het eiland. Hoogduin is er nauwelijks
meer. Dat vergroot de kans op een totale wash-over. En wat dat voor gevolgen zal
hebben...” Corté zegt de verontrusting bij Spijker wel te kunnen begrijpen maar
vindt ook dat je praktisch naar de situatie moet kijken: “Een Waddeneiland als
Rottumeroog ‘wandelt’ van nature, het is continu aan veranderingen onderhevig,
dat houd je niet tegen. Voor de natuur is er juist niets aan de hand. Er is op
Rottumeroog sprake van een dynamische natuur, iets wat in Nederland uniek is,
aangezien vrijwel alle natuur in ons land is gepland en aangelegd. Dit is een
uniek natuurgebied.”
De
Waddenvereniging is dezelfde mening toegedaan. Volgens Van der Heij zijn de
veranderingen die het eiland deze winter door storm heeft ondergaan natuurlijke
processen die horen bij het loslaten van actief beheer. “Wij volgen de
ontwikkeling van het eiland met interesse en niet met zorgen. Daar waar de
veiligheid niet in het geding is, is de natuur gebaat bij het vrije transport
van zand en slib. De Rottums (Rottumeroog, Rottumerplaat en Zuiderduin, red.)
laten het natuurlijke patroon van de wandelende eilanden zien. Kortom, het
loslaten van kustbeheer is een aanpak die past bij een uniek natuurgebied als de
Waddenzee.” Dat Rijkswaterstaat is gestopt met het actief handhaven van de
kustlijn van het eiland en de natuur haar vrije gang laat gaan is iets waar de
SVRR zich bij neer moet leggen. “Er is een besluit om dit unieke natuurgebied
haar gang te laten gaan, en daar hebben wij ons ook aan te houden”, aldus
Spijker.
Terwijl
Staatsbosbeheer en de Waddenvereniging
zich
voornamelijk richten op natuur en natuurbehoud op Rottumeroog, bekijken ‘de
Vrienden’ het eiland tevens vanuit een cultuurhistorisch standpunt. De
hoofddoelstelling van de vereniging is het in stand houden van Rottumeroog en
Rottumerplaat, en een van de belangrijkste redenen daarvoor lijkt het behoud van
een stuk cultureel erfgoed. Spijker: “Sinds de dertiende eeuw is ‘Oog’ bewoond
geweest en die geschiedenis mag niet verloren gaan. Kijk bijvoorbeeld naar het
rijksmonument de Kaap op Oog. ‘Plaat’ is in de jaren vijftig door mensenhanden
gevormd, in het kader van de toenmalige plannen om een deel van de Waddenzee in
te polderen, wat gelukkig niet is doorgegaan. Plaat kan in die zin worden
beschouwd als de Neeltje Jans van die tijd.”
Wat de
toekomst voor Rottumeroog in petto heeft is ongewis. “Er zijn altijd
veranderingen gaande. Het is moeilijk te zeggen wat er in de toekomst met het
Waddeneiland zal gaan gebeuren. Het eiland gaat toch zijn eigen gang en
datzelfde geldt voor de natuur en de dieren die er verblijven”, vertelt Corté.
Hoe toekomstige ontwikkelingen en nieuwsberichten over het kleine Groningse
Waddeneiland moeten worden geduid, lijkt dus voornamelijk samen te hangen met
het belang dat wordt gehecht aan het voortbestaan ervan.
De op natuur
gerichte Waddenvereniging beziet de toekomst hoe dan ook positief. “Die ziet er
zonnig uit”, zegt Van der Heij. “Zowel Rottumeroog als Rottumerplaat zijn
schitterende eilanden die bijdragen aan de natuurlijke rijkdom van de
Waddenzee.” Op de vraag hoe de SVRR tegenover de toekomst van Rottumeroog staat,
meldt Spijker: “Daar maakt onze stichting zich best zorgen over. Wij volgen de
situatie met argusogen en zullen niet schromen aan de bel te trekken wanneer de
situatie verslechtert.” Overigens niet alleen om cultuurhistorische redenen,
maar ook omdat het eiland samen met Rottumerplaat een belangrijke rol speelt bij
de bescherming van de Groninger zeedijken. Ook de natuur speelt bij de SVRR een
belangrijke rol: “Wij zijn absoluut niet tegen de vrije dynamiek op Oog en
Plaat. Het beeld dat bij sommigen bestaat als zouden wij een stel natuurbarbaren
zijn, moet ook eens uit de wereld geholpen worden.”
Michiel Knol
www.verspers.nl
31 mei 2012
Foto's: Geesje van Haren